ձի

Armenian

Etymology

From Old Armenian ձի (ji).

Pronunciation

  • (file)

Noun

ձի (ji)

  1. horse
  2. (chess) knight

Declension

Synonyms

Derived terms

See also

Chess pieces in Armenian · շախմատի խաղաքար (šaxmati xałakʿar) (layout · text)
արքա (arkʿa) թագուհի (tʿaguhi) նավակ (navak) փիղ (pʿił) ձի (ji) զինվոր (zinvor)

Old Armenian

Alternative forms

Etymology

From Proto-Indo-European *ǵʰéyos, from *ǵʰey- (to drive, impel, stimulate; to throw). Cognate with Sanskrit हय (háya, horse). According to Martirosyan, Old Armenian ձի (ji) and Sanskrit हय (háya) represent a poetic word, belonging to the “language of gods”, as opposed to the usual unmarked Proto-Indo-European *h₁éḱwos (horse), whence Sanskrit अश्व (aśva) and Old Armenian էշ (ēš).

Noun

ձի (ji)

  1. horse
    մատակախազ, որձի ձիmatakaxaz, orji jistallion, stone-horse
    մալեալ, որձատ ձիmaleal, orjat jia gelding
    մատակ ձիmatak jimare
    ռազմամուղ ձիṙazmamuł jiwarhorse, charger
    որսոյ ձիorsoy jihunter
    ասպարիզական ձիasparizakan jiracehorse
    լծաբարձ, կառաձիգ ձիlcabarj, kaṙajig jidraught-horse, carriage or coach-horse
    ազատ ձիazat jiblood-horse
    հեծելութեան ձիhecelutʿean jiriding-horse, saddle-horse
    պալարակապ ձիpalarakap jiprancer
    բեռնաբարձ ձիbeṙnabarj jiled, pack-horse
    սայլաձիգ ձիsaylajig jicart-horse
    ձի հեծանելի կամ կառացji hecaneli kam kaṙacʿa horse fit to ride or drive
    ձի մեքենականji mekʿenakanhorsepower
    մատաղ ձի, ձի փոքրիկ (բռչոյ)matał ji, ji pʿokʿrik (bṙčʿoy)nag, pony
    քուռակ ձիոյkʿuṙak jioycolt, foal, filly
    ահիպարանոց ձիahiparanocʿ jifiery or superb horse
    աշխոյժ ձիašxoyž jihighmettled horse
    խրոխտ ձիxroxt jiprancing or frisky horse
    եռանդուն ձիeṙandun jispirited horse
    աներկիւղ ձիanerkiwł jibold horse
    ուժեղ ձիužeł jimettlesome horse
    հլու ձիhlu jitractable horse
    հնազանդ ձիhnazand jiwell-bitted or -broken horse
    փափկերախ ձիpʿapʿkerax jieasy upon the hand horse
    խստերախ ձիxsterax jihard-mouthed horse
    ախտաւոր ձիaxtawor jivicious horse
    անհլու ձիanhlu jiuntractable horse
    կատաղի/խենդ ձիkatałi/xend jifurious or moon-eyed horse
    կիցընկէց ձիkicʿənkēcʿ jirestive or kickerhorse
    խրչան ձիxrčʿan jiskittish horse
    անպիտան ձիanpitan jijade
    դեղձան ձիdełjan jiskittish horse
    խրչան ձիxrčʿan jiyellow-dun horse
    գորշ/մողոշիկ ձիgorš/mołošik jigreyhorse
    պիսակ ձիpisak jidappled horse
    ճանճկէն/ճանճաճերմակ ձիčančkēn/čančačermak jiflea-bitten horse
    ճարտուկ ձիčartuk jipiebald horse
    աշխէտ ձիašxēt jichestnut or sorrel horse
    ճարտուկ-ճանճկէն ձիčartuk-čančkēn jiroan horse
    շիկակարմիր/շառատ ձիšikakarmir/šaṙat jilight-bay horse
    միս ձիոյmis jioyhorse-flesh
    գաւակ ձիոյgawak jioyrump, croup, hind-quarter
    բաշ ձիոյbaš jioyhorsehair
    խար, կեր ձիոյxar, ker jioyforage, provender, horse-meat
    ջրարբ ձիոցǰrarb jiocʿhorse-pond
    աղբ ձիոյałb jioyhorse-dung
    պայտ ձիոյpayt jioyhorse-shoe
    քերոց ձիոցkʿerocʿ jiocʿcurry-comb
    ողնուլար ձիոյołnular jioycrupper
    տապճակ ձիոյtapčak jioyhorse-blanket or -cloth
    վարաւանդ, կազմածք ձիոյvarawand, kazmackʿ jioyhorse-trappings
    ընթացք ձիոյəntʿacʿkʿ jioythe paces of a horse
    ճախր ձիոյčaxr jioycaracol, wheeling about
    զբօսանք ձիոյzbōsankʿ jioya ride (on horseback)
    դարմանել զձիdarmanel zjito groom, to curry, to comb a
    պայտել զձիpaytel zjito shoe a horse
    վարժել զձիvaržel zjito break in a horse
    սանձել զձիsanjel zjito master a horse
    ի ձի ելանել, վերելակել, աշտանակել, ձի ի ներքո տանել, առնուլi ji elanel, verelakel, aštanakel, ji i nerkʿo tanel, aṙnulto ride, to get or mount on horseback, to take horse
    երթալ ի ձիertʿal i jito ride, to go on horseback
    զգնալ, զբօսնուլ ձիովzgnal, zbōsnul jiovto take a ride, to go on a party of ride, to go out for a ride
    ճախր առնուլ ձիոյčaxr aṙnul jioyto caracole, to move in caracols, to wheel about
    արձակերասան զձին առնելarjakerasan zjin aṙnelto give a horse the bridle, to gallop, to run full speed
    խոպալ եւ ընդվզել ձիոյxopal ew əndvzel jioyto prance, to rear
    կատաղել ձիոյkatałel jioyto run away, to take the bit between the teeth
    իջանել, թափել զինքն ի ձիոյiǰanel, tʿapʿel zinkʿn i jioyto dismount, to alight, to to get down
    շրջածել երախաձգութեամբ զձիšrǰacel eraxajgutʿeamb zjito lead a horse hither and thither, to and fro
    լծեալ ի չորից ձիոցlceal i čʿoricʿ jiocʿdrawn by four horses
    ձին զուլամբ չոգաւ, թալալեցաւ/նստաւ ընդ նովաւjin zulamb čʿogaw, tʿalalecʿaw/nstaw ənd novawhis horse fell under him, fell heels upwards
    խխնջէ, վրնջէ ձինxxnǰē, vrnǰē jinthe horse neighs
    որ ձրի էառ զձին՝ ոչ սպասէ սանձինor jri ēaṙ zjin, očʿ spasē sanjinyou must not look a gift horse in the teeth

Declension

Derived terms

  • այրեւձի (ayrewji)
  • այրուձի (ayruji)
  • գեղեցկաձի (gełecʿkaji)
  • գետաձի (getaji)
  • եզաձի (ezaji)
  • երագաձի (eragaji)
  • երկձի (erkji)
  • կացաձի (kacʿaji)
  • կիսաձի (kisaji)
  • ձիաբոյծ (jiaboyc)
  • ձիագետի (jiageti)
  • ձիագլուխ (jiaglux)
  • ձիագող (jiagoł)
  • ձիազէնք (jiazēnkʿ)
  • ձիաթափ (jiatʿapʿ)
  • ձիալախուր (jialaxur)
  • ձիախաղաց (jiaxałacʿ)
  • ձիախառն (jiaxaṙn)
  • ձիախրոխտ (jiaxroxt)
  • ձիածին (jiacin)
  • ձիակալ (jiakal)
  • ձիական (jiakan)
  • ձիակապ (jiakap)
  • ձիակապիկ (jiakapik)
  • ձիակերպ (jiakerp)
  • ձիակիթ (jiakitʿ)
  • ձիակորեակ (jiakoreak)
  • ձիահալած (jiahalac)
  • ձիաձեւ (jiajew)
  • ձիամարտիկ (jiamartik)
  • ձիամարտութիւն (jiamartutʿiwn)
  • ձիամարտք (jiamartkʿ)
  • ձիան (jian)
  • ձիանդամ (jiandam)
  • ձիանման (jianman)
  • ձիաշարժ (jiašarž)
  • ձիապիծակ (jiapicak)
  • ձիասէր (jiasēr)
  • ձիասպանութիւն (jiaspanutʿiwn)
  • ձիաստան (jiastan)
  • ձիաստանի (jiastani)
  • ձիաստաց (jiastacʿ)
  • ձիավազ (jiavaz)
  • ձիավար (jiavar)
  • ձիավարական (jiavarakan)
  • ձիավարեմ (jiavarem)
  • ձիավարժ (jiavarž)
  • ձիավարութիւն (jiavarutʿiwn)
  • ձիավարուն (jiavarun)
  • ձիատած (jiatac)
  • ձիատօպրակ (jiatōprak)
  • ձիարկեմ (jiarkem)
  • ձիարձակ (jiarjak)
  • ձիարձակարան (jiarjakaran)
  • ձիարշաւ (jiaršaw)
  • ձիարշաւանք (jiaršawankʿ)
  • ձիացուլ (jiacʿul)
  • ձիաւոր (jiawor)
  • ձիաւորիմ (jiaworim)
  • ձիաւորութիւն (jiaworutʿiwn)
  • ձիընթաց (jiəntʿacʿ)
  • ձիընթացարան (jiəntʿacʿaran)
  • ձիընթացիկ (jiəntʿacʿik)
  • ձիընթացք (jiəntʿacʿkʿ)
  • ձիլախուր (jilaxur)
  • ձիոտն (jiotn)
  • ձիութիւն (jiutʿiwn)
  • մակաձի (makaji)
  • մատաղաձի (matałaji)
  • մեկնակաձի (meknakaji)
  • միաձի (miaji)
  • չորքձիք (čʿorkʿjikʿ)
  • սպիտակաձի (spitakaji)
  • վագերաձի (vageraji)
  • վատաձի (vataji)

Descendants

References

  • Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), ձի”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), ձի”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), ձի”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
  • Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 433
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.