ձի
Armenian
Etymology
From Old Armenian ձի (ji).
Declension
u-type, animate (Eastern Armenian)
singular | plural | |||
---|---|---|---|---|
nominative | ձի (ji) | ձիեր (jier) | ||
dative | ձիու (jiu) | ձիերի (jieri) | ||
ablative | ձիուց (jiucʿ) | ձիերից (jiericʿ) | ||
instrumental | ձիով (jiov) | ձիերով (jierov) | ||
locative | — | — | ||
definite forms | ||||
nominative | ձին (jin) | ձիերը/ձիերն (jierə/jiern) | ||
dative | ձիուն (jiun) | ձիերին (jierin) | ||
1st person possessive forms (my) | ||||
nominative | ձիս (jis) | ձիերս (jiers) | ||
dative | ձիուս (jius) | ձիերիս (jieris) | ||
ablative | ձիուցս (jiucʿs) | ձիերիցս (jiericʿs) | ||
instrumental | ձիովս (jiovs) | ձիերովս (jierovs) | ||
locative | — | — | ||
2nd person possessive forms (your) | ||||
nominative | ձիդ (jid) | ձիերդ (jierd) | ||
dative | ձիուդ (jiud) | ձիերիդ (jierid) | ||
ablative | ձիուցդ (jiucʿd) | ձիերիցդ (jiericʿd) | ||
instrumental | ձիովդ (jiovd) | ձիերովդ (jierovd) | ||
locative | — | — |
Old Armenian
Alternative forms
- դզի (dzi)
Etymology
From Proto-Indo-European *ǵʰéyos, from *ǵʰey- (“to drive, impel, stimulate; to throw”). Cognate with Sanskrit हय (háya, “horse”). According to Martirosyan, Old Armenian ձի (ji) and Sanskrit हय (háya) represent a poetic word, belonging to the “language of gods”, as opposed to the usual unmarked Proto-Indo-European *h₁éḱwos (“horse”), whence Sanskrit अश्व (aśva) and Old Armenian էշ (ēš).
Noun
ձի • (ji)
- horse
- մատակախազ, որձի ձի ― matakaxaz, orji ji ― stallion, stone-horse
- մալեալ, որձատ ձի ― maleal, orjat ji ― a gelding
- մատակ ձի ― matak ji ― mare
- ռազմամուղ ձի ― ṙazmamuł ji ― warhorse, charger
- որսոյ ձի ― orsoy ji ― hunter
- ասպարիզական ձի ― asparizakan ji ― racehorse
- լծաբարձ, կառաձիգ ձի ― lcabarj, kaṙajig ji ― draught-horse, carriage or coach-horse
- ազատ ձի ― azat ji ― blood-horse
- հեծելութեան ձի ― hecelutʿean ji ― riding-horse, saddle-horse
- պալարակապ ձի ― palarakap ji ― prancer
- բեռնաբարձ ձի ― beṙnabarj ji ― led, pack-horse
- սայլաձիգ ձի ― saylajig ji ― cart-horse
- ձի հեծանելի կամ կառաց ― ji hecaneli kam kaṙacʿ ― a horse fit to ride or drive
- ձի մեքենական ― ji mekʿenakan ― horsepower
- մատաղ ձի, ձի փոքրիկ (բռչոյ) ― matał ji, ji pʿokʿrik (bṙčʿoy) ― nag, pony
- քուռակ ձիոյ ― kʿuṙak jioy ― colt, foal, filly
- ահիպարանոց ձի ― ahiparanocʿ ji ― fiery or superb horse
- աշխոյժ ձի ― ašxoyž ji ― highmettled horse
- խրոխտ ձի ― xroxt ji ― prancing or frisky horse
- եռանդուն ձի ― eṙandun ji ― spirited horse
- աներկիւղ ձի ― anerkiwł ji ― bold horse
- ուժեղ ձի ― užeł ji ― mettlesome horse
- հլու ձի ― hlu ji ― tractable horse
- հնազանդ ձի ― hnazand ji ― well-bitted or -broken horse
- փափկերախ ձի ― pʿapʿkerax ji ― easy upon the hand horse
- խստերախ ձի ― xsterax ji ― hard-mouthed horse
- ախտաւոր ձի ― axtawor ji ― vicious horse
- անհլու ձի ― anhlu ji ― untractable horse
- կատաղի/խենդ ձի ― katałi/xend ji ― furious or moon-eyed horse
- կիցընկէց ձի ― kicʿənkēcʿ ji ― restive or kickerhorse
- խրչան ձի ― xrčʿan ji ― skittish horse
- անպիտան ձի ― anpitan ji ― jade
- դեղձան ձի ― dełjan ji ― skittish horse
- խրչան ձի ― xrčʿan ji ― yellow-dun horse
- գորշ/մողոշիկ ձի ― gorš/mołošik ji ― greyhorse
- պիսակ ձի ― pisak ji ― dappled horse
- ճանճկէն/ճանճաճերմակ ձի ― čančkēn/čančačermak ji ― flea-bitten horse
- ճարտուկ ձի ― čartuk ji ― piebald horse
- աշխէտ ձի ― ašxēt ji ― chestnut or sorrel horse
- ճարտուկ-ճանճկէն ձի ― čartuk-čančkēn ji ― roan horse
- շիկակարմիր/շառատ ձի ― šikakarmir/šaṙat ji ― light-bay horse
- միս ձիոյ ― mis jioy ― horse-flesh
- գաւակ ձիոյ ― gawak jioy ― rump, croup, hind-quarter
- բաշ ձիոյ ― baš jioy ― horsehair
- խար, կեր ձիոյ ― xar, ker jioy ― forage, provender, horse-meat
- ջրարբ ձիոց ― ǰrarb jiocʿ ― horse-pond
- աղբ ձիոյ ― ałb jioy ― horse-dung
- պայտ ձիոյ ― payt jioy ― horse-shoe
- քերոց ձիոց ― kʿerocʿ jiocʿ ― curry-comb
- ողնուլար ձիոյ ― ołnular jioy ― crupper
- տապճակ ձիոյ ― tapčak jioy ― horse-blanket or -cloth
- վարաւանդ, կազմածք ձիոյ ― varawand, kazmackʿ jioy ― horse-trappings
- ընթացք ձիոյ ― əntʿacʿkʿ jioy ― the paces of a horse
- ճախր ձիոյ ― čaxr jioy ― caracol, wheeling about
- զբօսանք ձիոյ ― zbōsankʿ jioy ― a ride (on horseback)
- դարմանել զձի ― darmanel zji ― to groom, to curry, to comb a
- պայտել զձի ― paytel zji ― to shoe a horse
- վարժել զձի ― varžel zji ― to break in a horse
- սանձել զձի ― sanjel zji ― to master a horse
- ի ձի ելանել, վերելակել, աշտանակել, ձի ի ներքո տանել, առնուլ ― i ji elanel, verelakel, aštanakel, ji i nerkʿo tanel, aṙnul ― to ride, to get or mount on horseback, to take horse
- երթալ ի ձի ― ertʿal i ji ― to ride, to go on horseback
- զգնալ, զբօսնուլ ձիով ― zgnal, zbōsnul jiov ― to take a ride, to go on a party of ride, to go out for a ride
- ճախր առնուլ ձիոյ ― čaxr aṙnul jioy ― to caracole, to move in caracols, to wheel about
- արձակերասան զձին առնել ― arjakerasan zjin aṙnel ― to give a horse the bridle, to gallop, to run full speed
- խոպալ եւ ընդվզել ձիոյ ― xopal ew əndvzel jioy ― to prance, to rear
- կատաղել ձիոյ ― katałel jioy ― to run away, to take the bit between the teeth
- իջանել, թափել զինքն ի ձիոյ ― iǰanel, tʿapʿel zinkʿn i jioy ― to dismount, to alight, to to get down
- շրջածել երախաձգութեամբ զձի ― šrǰacel eraxajgutʿeamb zji ― to lead a horse hither and thither, to and fro
- լծեալ ի չորից ձիոց ― lceal i čʿoricʿ jiocʿ ― drawn by four horses
- ձին զուլամբ չոգաւ, թալալեցաւ/նստաւ ընդ նովաւ ― jin zulamb čʿogaw, tʿalalecʿaw/nstaw ənd novaw ― his horse fell under him, fell heels upwards
- խխնջէ, վրնջէ ձին ― xxnǰē, vrnǰē jin ― the horse neighs
- որ ձրի էառ զձին՝ ոչ սպասէ սանձին ― or jri ēaṙ zjin, očʿ spasē sanjin ― you must not look a gift horse in the teeth
Declension
Derived terms
- այրեւձի (ayrewji)
- այրուձի (ayruji)
- գեղեցկաձի (gełecʿkaji)
- գետաձի (getaji)
- եզաձի (ezaji)
- երագաձի (eragaji)
- երկձի (erkji)
- կացաձի (kacʿaji)
- կիսաձի (kisaji)
- ձիաբոյծ (jiaboyc)
- ձիագետի (jiageti)
- ձիագլուխ (jiaglux)
- ձիագող (jiagoł)
- ձիազէնք (jiazēnkʿ)
- ձիաթափ (jiatʿapʿ)
- ձիալախուր (jialaxur)
- ձիախաղաց (jiaxałacʿ)
- ձիախառն (jiaxaṙn)
- ձիախրոխտ (jiaxroxt)
- ձիածին (jiacin)
- ձիակալ (jiakal)
- ձիական (jiakan)
- ձիակապ (jiakap)
- ձիակապիկ (jiakapik)
- ձիակերպ (jiakerp)
- ձիակիթ (jiakitʿ)
- ձիակորեակ (jiakoreak)
- ձիահալած (jiahalac)
- ձիաձեւ (jiajew)
- ձիամարտիկ (jiamartik)
- ձիամարտութիւն (jiamartutʿiwn)
- ձիամարտք (jiamartkʿ)
- ձիան (jian)
- ձիանդամ (jiandam)
- ձիանման (jianman)
- ձիաշարժ (jiašarž)
- ձիապիծակ (jiapicak)
- ձիասէր (jiasēr)
- ձիասպանութիւն (jiaspanutʿiwn)
- ձիաստան (jiastan)
- ձիաստանի (jiastani)
- ձիաստաց (jiastacʿ)
- ձիավազ (jiavaz)
- ձիավար (jiavar)
- ձիավարական (jiavarakan)
- ձիավարեմ (jiavarem)
- ձիավարժ (jiavarž)
- ձիավարութիւն (jiavarutʿiwn)
- ձիավարուն (jiavarun)
- ձիատած (jiatac)
- ձիատօպրակ (jiatōprak)
- ձիարկեմ (jiarkem)
- ձիարձակ (jiarjak)
- ձիարձակարան (jiarjakaran)
- ձիարշաւ (jiaršaw)
- ձիարշաւանք (jiaršawankʿ)
- ձիացուլ (jiacʿul)
- ձիաւոր (jiawor)
- ձիաւորիմ (jiaworim)
- ձիաւորութիւն (jiaworutʿiwn)
- ձիընթաց (jiəntʿacʿ)
- ձիընթացարան (jiəntʿacʿaran)
- ձիընթացիկ (jiəntʿacʿik)
- ձիընթացք (jiəntʿacʿkʿ)
- ձիլախուր (jilaxur)
- ձիոտն (jiotn)
- ձիութիւն (jiutʿiwn)
- մակաձի (makaji)
- մատաղաձի (matałaji)
- մեկնակաձի (meknakaji)
- միաձի (miaji)
- չորքձիք (čʿorkʿjikʿ)
- սպիտակաձի (spitakaji)
- վագերաձի (vageraji)
- վատաձի (vataji)
Descendants
- Armenian: ձի (ji)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “ձի”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “ձի”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “ձի”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 433
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.