քար

From Old Armenian քար (kʿar).

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): [kʰɑɾ]

• Audio

  (file)

քար • (kʿar)

1. stone, rock

   քար առնել ― kʿar aṙnel ― see քար քաշել

   քար դառնալ ― kʿar daṙnal ― to turn to stone; to freeze, to stop moving; (figuratively) to be ruthless or merciless

   քար կտրել ― kʿar ktrel ― to mine; (figuratively) to be stumped, to be baffled, to be brought to a standstill; to freeze from cold

   քար նետել ― kʿar netel ― to throw stones; to make a sharp remark, to retort

   քար ու կապ ― kʿar u kap ― prohibition; bad luck, misfortune

   քար ու կարկուտ տեղալ գլխին ― kʿar u karkut tełal glxin ― to oppress and torment a lot

   քար ու հող ― kʿar u hoł ― land, earth

   քար ուտել ― kʿar utel ― to be starving

   քար ուտեմ, քացախ խմեմ ― kʿar utem, kʿacʿax xmem ― let me be deprived of food and drink, let me not live well

   քար ու քանդ անել ― kʿar u kʿand anel ― to destroy, to ruin

   քար ու քաշանք ― kʿar u kʿašankʿ ― tribulations, ordeals

   քար ու քարափ ― kʿar u kʿarapʿ ― areas difficult to access; impasse, rock, cliff, mountain

   քար ու քացախ ― kʿar u kʿacʿax ― poison, blight

   քար ու քացախ ուտել ― kʿar u kʿacʿax utel ― to not live well, to deprive oneself of everything

   քար ու քոլ ― kʿar u kʿol ― wasteland, wilderness, desert

   քար ու քռա ― kʿar u kʿṙa ― rocky, rugged (area)

   քար քաշել ― kʿar kʿašel ― to do heavy work, to work hard; to place a gravestone; (ironically) said to someone who complains after a little bit of light work

   քար քարի վրա չթողնել՝ չմնալ ― kʿar kʿari vra čʿtʿołnel, čʿmnal ― to destroy, to be destroyed

   քարը այնպես ձգել փոսը, որ յոթը զույգ եզներ չկարողանան հանել ― kʿarə aynpes jgel pʿosə, or yotʿə zuyg ezner čʿkarołanan hanel ― to destroy work in such a way so as to make it impossible to correct

   քարը գոգիցը՝ փեշիցը թափել ― kʿarə gogicʿə, pʿešicʿə tʿapʿel ― to step back, to yield

   քարը ծովն ընկնել ― kʿarə covn ənknel ― 1) to meet with misfortune or bad luck. 2) to be deposed or dethroned.

   քարը ծովը գցել ― kʿarə covə gcʿel ― to cause misfortune, to do harm

   քարը կճաթի ― kʿarə kčatʿi ― it’s extremely cold

   քարը տեղը դնել ― kʿarə tełə dnel ― to say the right thing

   քարն էլ է իր ձեռքին, պոպոքն էլ ― kʿarn ēl ē ir jeṙkʿin, popokʿn ēl ― he (or she) has all the power in his hands; he can do as he pleases.

   քարե քար ընկնել ― kʿare kʿar ənknel ― to live a hard life

   քարի հետ քաղվել, մաղի հետ մաղվել ― kʿari het kʿałvel, małi het małvel ― to work wickedly

   քարի-հողի (կամ՝ քարի-քոլի) հետ կռիվ տալ ― kʿari-hołi (kam, kʿari-kʿoli) het kṙiv tal ― to work hard, to go to great pains to do or get something

   քարից հաց հանել ― kʿaricʿ hacʿ hanel ― to obtain one’s daily bread through heavy agricultural work

   քարից հացի հոտ առնել ― kʿaricʿ hacʿi hot aṙnel ― to suffer from starvation

   քարից յուղ հանել ― kʿaricʿ yuł hanel ― to be dexterous or handy

   քարից-քար խփել ― kʿaricʿ-kʿar xpʿel ― to trap, to ensnare

   քարն իմ գլուխը ― kʿarn im gluxə ― let whatever happen

   քարովն ընկնել ― kʿarovn ənknel ― to fall from a rock or cliff and die

   քարով տալ ― kʿarov tal ― to hit or beat with a rock

   քարով քոլով գցել ― kʿarov kʿolov gcʿel ― to deliberately change the subject to avoid dealing with someone’s problem

   քարերը կաղաղակեն ― kʿarerə kałałaken ― 1) to try to hide something that cannot be hidden and will come to light sooner or later. 2) the rocks are witnesses to the secret.

   բախտին քար գցել ― baxtin kʿar gcʿel ― to throw away your luck or fortune because of malpractice or wrongdoing

   յոթ քարի արանք ― yotʿ kʿari arankʿ ― a very trapped, inescapable situation

2. rock, cliff
3. mountain
4. precious stone, gem
5. flint, gunflint
6. weight (stone used for weighing objects)
7. (figuratively) piece (in board games, such as backgammon and chess)

   քար առնել ― kʿar aṙnel ― (in backgammon) to remove an opponent’s lost piece

   քար տալ ― kʿar tal ― (in board games) to deliberately leave a piece unprotected for an opponent to take

8. (figuratively) distress, grief, anguish

քար • (kʿar) (superlative ամենաքար)

1. (figuratively) hard, strong, solid

   քար անտարբերություն ― kʿar antarberutʿyun ― stone-cold indifference

   քար լռություն պահել ― kʿar lṙutʿyun pahel ― to stay completely silent

2. (figuratively) insensitive, callous, indifferent, pitiless

Ačaṙean derives from Proto-Indo-European *kar- (“stone; hard”), with such cognates as Sanskrit कर्कर (karkara, “hard, firm”), Ancient Greek κάρκαρος (kárkaros, “hard, rough”), Latin cancer (“crab”), Welsh carn (“cairn”). This is accepted by J̌ahukyan. See Pokorny for this root, without the Armenian.

On the other hand, Martirosyan argues for a derivation from a substrate word *kar-, also reflected in the Armenian place name Քարքէ (Kʿarkʿē); see there for more.

քար • (kʿar)

1. stone

   քար պատուական ― kʿar patuakan ― precious stone, jewel, gem

   քար դժոխային ― kʿar džoxayin ― infernal stone, caustic

   քար կրային ― kʿar krayin ― limestone

   քար ծանրակշիռ ― kʿar canrakšiṙ ― ponderous, heavy spar, cawk

   քար մանրիկ ― kʿar manrik ― small stone, pebble, gravel

   հարկանել քարիւ, քարկոծել քարամբք ― harkanel kʿariw, kʿarkocel kʿarambkʿ ― to stone, to lapidate, to stone to death

   հալածել քարամբք ― halacel kʿarambkʿ ― to pelt with stones

   չթողուլ, չմնալ, քար ի քարի վերայ ― čʿtʿołul, čʿmnal, kʿar i kʿari veray ― not to leave, not to remain one stone standing

   հարկանել զոտն զքարի ― harkanel zotn zkʿari ― to strike the foot against a stone

   միով քարամբ զերկուս պարսաքարել (ընդ աջ եւ ընդ ահեակ յաջողել) ― miov kʿaramb zerkus parsakʿarel (ənd aǰ ew ənd aheak yaǰołel) ― to kill two birds with one stone

• Armenian: քար (kʿar)
• Cappadocian Greek: καρά (kará)
• Georgian: ქარაბაკი (karabaḳi)

• Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “քար”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “քար”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʿeay (1979), “քար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), volume IV, 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 558–560
• J̌ahukyan, Geworg (2010), “քար”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 778
• Pokorny, Julius (1959), “³kar-”, in Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume II, Bern, München: Francke Verlag, page 531f
• Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, pages 685–686