օրէն

• աւրեն (awren)

The original spelling is աւրեն (awren), from Parthian 𐫀𐫁𐫅𐫏𐫗‎ (ʾbdyn /aβδēn/, “custom, habit; customary, usual; manner, way”), which is cognate with Avestan 𐬀𐬎𐬎𐬌𐬜𐬀𐬌𐬌𐬀𐬥𐬀‎ (auuiδaiiana), composed of the prefix 𐬀𐬎𐬎𐬌-‎ (auui-, “toward”) and the verb 𐬜𐬁𐬌-‎ (δāi-, “to watch, to see”), corresponding to Persian دیدن‎ (dīdan). The same verb with the prefix *ā- gave Middle Iranian *āδēn, whence Old Armenian -արէն (-arēn) and Persian آیین‎ (āyīn, “custom”). Related to օրինակ (ōrinak).

The sense “district, province” arose mistakenly as a semantic loan from Ancient Greek νόμος (nómos, “law, custom”) by confusing it with νομός (nomós, “district, nome”). The sense “menstruation” is a semantic loan from Classical Syriac ܐܘܪܚܐ‎ (ʼūrḥāʼ, “way, road; law, custom; menstruation”).

օրէն • (ōrēn)

1. law; precepts; faith, religion; constitution; rule, regulation; right; principle, maxim

   աստուածային օրէնք ― astuacayin ōrēnkʿ ― divine law

   յաւիտենական օրէնք ― yawitenakan ōrēnkʿ ― eternal law

   բնական օրէնք ― bnakan ōrēnkʿ ― natural law

   հին օրէնք ― hin ōrēnkʿ ― ancient law

   նոր օրէնք ― nor ōrēnkʿ ― new law

   աւետարանական օրէնք ― awetaranakan ōrēnkʿ ― evangelical law

   գրաւոր օրէնք ― grawor ōrēnkʿ ― written law

   քաղաքական օրէնք ― kʿałakʿakan ōrēnkʿ ― civil law

   զինուորական օրէնք ― zinuorakan ōrēnkʿ ― military law

   օրէնք ազգաց ― ōrēnkʿ azgacʿ ― the law of nations

   օրէնք մտաց ― ōrēnkʿ mtacʿ ― principles

   օրէնք հզօրագունին ― ōrēnkʿ hzōragunin ― the law of might, the good old rule

   հակառակ, ընդդէմ օրինաց ― hakaṙak, ənddēm ōrinacʿ ― against all rule, illegally

   օրէն աւետեաց ― ōrēn aweteacʿ ― guerdon or gift to a bringer of good news

   օրէնք քահանայապետականք ― ōrēnkʿ kʿahanayapetakankʿ ― decretals

   հմուտ քահանայապետական օրինաց ― hmut kʿahanayapetakan ōrinacʿ ― decretalist, canonist

   Գիրք Բ. օրինաց/Երկրորդումն օրինաց ― Girkʿ B. ōrinacʿ/Erkrordumn ōrinacʿ ― Deuteronomy

   օրէն պատուոյ ― ōrēn patuoy ― decoration, insignia, badge

   գրաւոր օրէնք ― grawor ōrēnkʿ ― statute law

   օրինօք, ընդ օրինաց/օրինի ― ōrinōkʿ, ənd ōrinacʿ/ōrini ― according to law, legally, legitimately, lawfully; duly, suitably, regularly, properly

   օրէնս դնել, հաստատել ― ōrēns dnel, hastatel ― to establish, to give laws

   օրէնս դնել ― ōrēns dnel ― to dictate or lay down laws; to give laws to, to prescribe laws

   օրէնս տալ ― ōrēns tal ― to give laws

   պահել զօրէնս ― pahel zōrēns ― to keep, to obey the laws

   ընդ օրէնս համարել ― ənd ōrēns hamarel ― to law down or state as a principle

   խոտորել յօրինաց ― xotorel yōrinacʿ ― to swerve, to depart or deviate from the laws

   անցանել զօրինօք ― ancʿanel zōrinōkʿ ― to transgress, to violate the law

   բառնել, ջնջել զօրէնս ― baṙnel, ǰnǰel zōrēns ― to abolish, to repeal, to abrogate a law

   եթէ օրէն իցէ ասել ― etʿē ōrēn icʿē asel ― if it may be said

   օրէն է ― ōrēn ē ― it may be, it is allowed, one may

   օրէն էր նմա ― ōrēn ēr nma ― he was allowed to

   օրէն էր քեզ ― ōrēn ēr kʿez ― you might

   օրէ՞ն իցէ, իցէ՞ օրէն ― ōrē^?n icʿē, icʿē^? ōrēn ― is it allowed to?

   չէ օրէն ― čʿē ōrēn ― it is not permitted to

   օրէն կարծեցին անձանց ― ōrēn karcecʿin anjancʿ ― they believed themselves permitted to

   օրէնս իւր կալեալ էր ― ōrēns iwr kaleal ēr ― he held as a maxim or principle

   է երբեք զի եւ վարք անբարիք ծնանին օրէնս բարիս ― ē erbekʿ zi ew varkʿ anbarikʿ cnanin ōrēns baris ― good laws are often produced by evil customs

2. usage, uses, custom

   օրէնք անօրէնք ― ōrēnkʿ anōrēnkʿ ― corrupt practice, abuses

3. (Christianity) communion

   սուրբ՝ անապական օրէնք ― surb, anapakan ōrēnkʿ ― the Eucharist, the Holy Sacrament or Communion

   խնդրել օրէնս ― xndrel ōrēns ― to come to Communion

   տալ օրէնս ― tal ōrēns ― to administer the Sacrament

   օրէնս առնուլ, հաղորդել օրինաց ― ōrēns aṙnul, hałordel ōrinacʿ ― to receive the Sacraments, to communicate

   արժանի լինել օրինաց ― aržani linel ōrinacʿ ― to be worthy of receiving the Sacrament

   յետ օրինացն կցորդութեան ― yet ōrinacʿn kcʿordutʿean ― after the Holy Communion

4. condition, fashion, mode

   բազում օրինօք հակառակիլ ― bazum ōrinōkʿ hakaṙakil ― to resist or oppose in many ways

   զամենայն ինչ օրէն համարի ի լրումն ըղձից իւրոց ― zamenayn inčʿ ōrēn hamari i lrumn əłjicʿ iwrocʿ ― he avails himself of every means in order to satisfy his desires

   ընդ օրինի փարիսեցւոյն ― ənd ōrini pʿarisecʿwoyn ― like the pharisee

5. district, canton, province
6. menstruation

   օրէնք կանանց ― ōrēnkʿ kanancʿ ― menses, menstrua, catamenia

   լինել ի կանանց օրինի/ի կանանց օրէնս ― linel i kanancʿ ōrini/i kanancʿ ōrēns ― to have the menses

   ի կանանց օրինաց պակասել ― i kanancʿ ōrinacʿ pakasel ― to cease to be after the manner of women

7. (as a suffix) forming adverbs

   արքայօրէն ― arkʿayōrēn ― royally

   ազատօրէն ― azatōrēn ― freely

• The word was usually used in plural: օրէնք (ōrēnkʿ).
• The word has the following combining forms: օրէն- (ōrēn-), օրէնս- (ōrēns-) (the accusative plural), օրին- (ōrin-), յօրէն- (yōrēn-), յօրին- (yōrin-).

• -արէն (-arēn)

• Armenian: օրենք (ōrenkʿ), -որեն (-oren)

• Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “օրէն”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “օրէն”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “օրէն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
• J̌ahukyan, Geworg (1998), “-աւրէն”, in Hin hayereni verǰacancʿneri cagumə [The Origin of Old Armenian Suffixes] (Hayocʿ lezvi hamematakan kʿerakanutʿyan harcʿer; 2) (in Armenian), Yerevan: Anania Širakacʿi, pages 5–48