բուն
Armenian
Etymology 1
From Old Armenian բուն (bun).
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | բուն (bun) | բներ (bner) | ||
| dative | բնի (bni) | բների (bneri) | ||
| ablative | բնից (bnicʿ) | բներից (bnericʿ) | ||
| instrumental | բնով (bnov) | բներով (bnerov) | ||
| locative | բնում (bnum) | բներում (bnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | բունը/բունն (bunə/bunn) | բները/բներն (bnerə/bnern) | ||
| dative | բնին (bnin) | բներին (bnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | բունս (buns) | բներս (bners) | ||
| dative | բնիս (bnis) | բներիս (bneris) | ||
| ablative | բնիցս (bnicʿs) | բներիցս (bnericʿs) | ||
| instrumental | բնովս (bnovs) | բներովս (bnerovs) | ||
| locative | բնումս (bnums) | բներումս (bnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | բունդ (bund) | բներդ (bnerd) | ||
| dative | բնիդ (bnid) | բներիդ (bnerid) | ||
| ablative | բնիցդ (bnicʿd) | բներիցդ (bnericʿd) | ||
| instrumental | բնովդ (bnovd) | բներովդ (bnerovd) | ||
| locative | բնումդ (bnumd) | բներումդ (bnerumd) | ||
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | բուն (bun) | բներ (bner) | ||
| dative | բնի (bni) | բների (bneri) | ||
| ablative | բնից (bnicʿ) | բներից (bnericʿ) | ||
| instrumental | բնով (bnov) | բներով (bnerov) | ||
| locative | բնում (bnum) | բներում (bnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | բունը/բունն (bunə/bunn) | բները/բներն (bnerə/bnern) | ||
| dative | բնին (bnin) | բներին (bnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | բունս (buns) | բներս (bners) | ||
| dative | բնիս (bnis) | բներիս (bneris) | ||
| ablative | բնիցս (bnicʿs) | բներիցս (bnericʿs) | ||
| instrumental | բնովս (bnovs) | բներովս (bnerovs) | ||
| locative | բնումս (bnums) | բներումս (bnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | բունդ (bund) | բներդ (bnerd) | ||
| dative | բնիդ (bnid) | բներիդ (bnerid) | ||
| ablative | բնիցդ (bnicʿd) | բներիցդ (bnericʿd) | ||
| instrumental | բնովդ (bnovd) | բներովդ (bnerovd) | ||
| locative | բնումդ (bnumd) | բներումդ (bnerumd) | ||
Old Armenian
Etymology
A Middle Iranian borrowing: compare Manichaean Parthian bwn (bun, “base, bottom, foundation, beginning; root, source, origin; principle, basis”), Middle Persian bwn' (bun, “base, foundation, bottom”); ultimately from Proto-Indo-European *bʰudʰmḗn.[1][2][3][4]
Noun
բուն • (bun)
- tree trunk
- shaft (of a spear, flag, cross, candlestick, etc.)
- բուն սեան ― bun sean ― shaft of a column
- foundation, root, beginning; nature
- ի բուն, ցբուն, մինչեւ ի բուն, մինչեւ ցբուն, ի բնի ― i bun, cʿbun, minčʿew i bun, minčʿew cʿbun, i bni ― to the end, entirely
- զգիշերն ի բուն ― zgišern i bun ― all the night
- ի բնէ ― i bnē ― naturally, by origin
- ի բուն իսկ ուսանել ― i bun isk usanel ― to learn thoroughly
- Early classical, John Chrysostom, On Matthew 2.26:
- Ի բուն իսկ իրացն իջեալ՝ դնէ օրէնս, եւ տայ վճիռ․
- I bun isk iracʿn iǰeal, dnē ōrēns, ew tay včiṙ;
- Ի բուն իսկ իրացն իջեալ՝ դնէ օրէնս, եւ տայ վճիռ․
- (military) the main army, the center of a military unit (as opposed to flanks); encampment
- 5th century, Ełišē, Vasn Vardanay ew Hayocʿ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War] 99:
- Եւ փութով ամենեքեան ի տեղի պատերազմին եկեալ հասանէին իւրաքանչիւր զօրօք եւ ամենայն պատրաստութեամբ, նոքա եւ որ բունքն հաստատուն կացեալ էին ի տեղւոջն։
- Ew pʿutʿov amenekʿean i tełi paterazmin ekeal hasanēin iwrakʿančʿiwr zōrōkʿ ew amenayn patrastutʿeamb, nokʿa ew or bunkʿn hastatun kacʿeal ēin i tełwoǰn.
- Եւ փութով ամենեքեան ի տեղի պատերազմին եկեալ հասանէին իւրաքանչիւր զօրօք եւ ամենայն պատրաստութեամբ, նոքա եւ որ բունքն հաստատուն կացեալ էին ի տեղւոջն։
Declension
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | բուն (bun) | բունք (bunkʿ) | |
| genitive | բնի (bni) | բնաց (bnacʿ) | |
| dative | բնի (bni) | բնաց (bnacʿ) | |
| accusative | բուն (bun) | բունս (buns) | |
| ablative | բնէ (bnē) | բնաց (bnacʿ) | |
| instrumental | բնաւ (bnaw) | բնաւք = բնօք (bnawkʿ = bnōkʿ) | |
| locative | բնի (bni) | բունս (buns) | |
| o-type genitive singular բնոյ (bnoy) and i-type instrumental singular բնիւ (bniw) are also attested | |||
Adjective
բուն • (bun)
- real, true, radical, natural
- դուք որ բուն անարգ էք ― dukʿ or bun anarg ēkʿ ― you who are by nature vile
- ի քաղաքն ի բուն նոցա ― i kʿałakʿn i bun nocʿa ― in their own capital
- ի բուն իսկ յերկինս ― i bun isk yerkins ― in the heaven itself
- ի բնին իսկ ի զատկի ― i bnin isk i zatki ― in the same day of Easter
- բուն բարեկենդան ― bun barekendan ― quinquagesima Sunday
- բուն բարեկամ ― bun barekam ― intimate friend
- 5th? century, Movsēs Xorenacʿi, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of Armenia] 14:
- Բայց թէպէտ եւ ոչ ի բուն մատեանսն, սակայն որպէս Մար Աբաս Կատինայ պատմէ՝ ի փոքունց ոմանց եւ յաննշանից արանց, ի գուսանականէն այս գտանի ժողովեալ ի դիւանի արքունեաց։
- Baycʿ tʿēpēt ew očʿ i bun mateansn, sakayn orpēs Mar Abas Katinay patmē, i pʿokʿuncʿ omancʿ ew yannšanicʿ arancʿ, i gusanakanēn ays gtani žołoveal i diwani arkʿuneacʿ.
- Բայց թէպէտ եւ ոչ ի բուն մատեանսն, սակայն որպէս Մար Աբաս Կատինայ պատմէ՝ ի փոքունց ոմանց եւ յաննշանից արանց, ի գուսանականէն այս գտանի ժողովեալ ի դիւանի արքունեաց։
Declension
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | բուն (bun) | բունք (bunkʿ) | |
| genitive | բնի (bni) | բնաց (bnacʿ) | |
| dative | բնի (bni) | բնաց (bnacʿ) | |
| accusative | բուն (bun) | բունս (buns) | |
| ablative | բնէ (bnē) | բնաց (bnacʿ) | |
| instrumental | բնաւ (bnaw) | բնաւք = բնօք (bnawkʿ = bnōkʿ) | |
| locative | բնի (bni) | բունս (buns) |
Adverb
բուն • (bun)
- really, truly; naturally, by origin
- բուն ի ներս մտանել ― bun i ners mtanel ― to enter precisely, exactly
- 6th century, Philo of Alexandria, I linelutʿeann xndrocʿ ew lucmancʿ [Questions and Answers on Genesis] :
- Մեկնի յանկենցաղ կենացն, եւ իսկապէս եւ բուն ասել, ի կործանմանէն․
- Mekni yankencʿał kenacʿn, ew iskapēs ew bun asel, i korcanmanēn;
- Մեկնի յանկենցաղ կենացն, եւ իսկապէս եւ բուն ասել, ի կործանմանէն․
Derived terms
- այլաբնութիւն (aylabnutʿiwn)
- այլաբուն (aylabun)
- անբնաբար (anbnabar)
- անբնական (anbnakan)
- անբնականագոյն (anbnakanagoyn)
- անբնականապէս (anbnakanapēs)
- անբնաւոր (anbnawor)
- անբնաւորապէս (anbnaworapēs)
- անբնիկ (anbnik)
- անբուն (anbun)
- անհաւասարաբուն (anhawasarabun)
- անփոխաբնապէս (anpʿoxabnapēs)
- անփոխաբուն (anpʿoxabun)
- առբնաւորիմ (aṙbnaworim)
- աստուածաբուն (astuacabun)
- արտաբունիմ (artabunim)
- բազմայեղանակաբուն (bazmayełanakabun)
- բանիբուն (banibun)
- բարեբուն (barebun)
- բարձրաբուն (barjrabun)
- բնաբան (bnaban)
- բնաբանական (bnabanakan)
- բնաբանեմ (bnabanem)
- բնաբանութիւն (bnabanutʿiwn)
- բնաբար (bnabar)
- բնաբարձ (bnabarj)
- բնաբարութիւն (bnabarutʿiwn)
- բնաբնակ (bnabnak)
- բնաբոյս (bnaboys)
- բնաբուն (bnabun)
- բնաբուն (bnabun)
- բնագաւառ (bnagawaṙ)
- բնագերան (bnageran)
- բնագիր (bnagir)
- բնագոյն (bnagoyn)
- բնադիր (bnadir)
- բնազանց (bnazancʿ)
- բնազանցաբար (bnazancʿabar)
- բնախրատ (bnaxrat)
- բնախրատական (bnaxratakan)
- բնախօս (bnaxōs)
- բնախօսեմ (bnaxōsem)
- բնախօսութիւն (bnaxōsutʿiwn)
- բնածին (bnacin)
- բնակ (bnak)
- բնակաբար (bnakabar)
- բնակակիր (bnakakir)
- բնական (bnakan)
- բնականաբար (bnakanabar)
- բնականագոյն (bnakanagoyn)
- բնականապէս (bnakanapēs)
- բնականութիւն (bnakanutʿiwn)
- բնակասնունդ (bnakasnund)
- բնակարծիք (bnakarcikʿ)
- բնակէտ (bnakēt)
- բնակից (bnakicʿ)
- բնակցաբար (bnakcʿabar)
- բնակցապէս (bnakcʿapēs)
- բնակցեմ (bnakcʿem)
- բնակցիմ (bnakcʿim)
- բնակցութիւն (bnakcʿutʿiwn)
- բնամեծ (bnamec)
- բնանամ (bnanam)
- բնաշարժիմ (bnašaržim)
- բնաշխարհ (bnašxarh)
- բնաշխարհիկ (bnašxarhik)
- բնաջեղք (bnaǰełkʿ)
- բնաջինջ (bnaǰinǰ)
- բնատակ (bnatak)
- բնատակռիճ (bnatakṙič)
- բնատէր (bnatēr)
- բնացուցանեմ (bnacʿucʿanem)
- բնաւ (bnaw)
- բնաւապէս (bnawapēs)
- բնաւեմ (bnawem)
- բնաւիմբ (bnawimb)
- բնաւին (bnawin)
- բնաւոր (bnawor)
- բնաւորաբար (bnaworabar)
- բնաւորագոյն (bnaworagoyn)
- բնաւորական (bnaworakan)
- բնաւորականագոյն (bnaworakanagoyn)
- բնաւորականապէս (bnaworakanapēs)
- բնաւորակից (bnaworakicʿ)
- բնաւորապէս (bnaworapēs)
- բնաւորեմ (bnaworem)
- բնաւորեցուցանեմ (bnaworecʿucʿanem)
- բնաւորիմ (bnaworim)
- բնաւորութիւն (bnaworutʿiwn)
- բնաքննութիւն (bnakʿnnutʿiwn)
- բնի (bni)
- բնիկ (bnik)
- բնութ (bnutʿ)
- բնութենակիր (bnutʿenakir)
- բնութենակից (bnutʿenakicʿ)
- բնութիւն (bnutʿiwn)
- բնութիւնաբար (bnutʿiwnabar)
- բնութիւնական (bnutʿiwnakan)
- բնութիւնակից (bnutʿiwnakicʿ)
- բնութիւնակցութիւն (bnutʿiwnakcʿutʿiwn)
- բնուստ (bnust)
- գազանաբնութիւն (gazanabnutʿiwn)
- գերաբնագոյն (gerabnagoyn)
- գերաբնապէս (gerabnapēs)
- գերաբնութիւն (gerabnutʿiwn)
- գերաբուն (gerabun)
- գերբնաբար (gerbnabar)
- գերբնականութիւն (gerbnakanutʿiwn)
- գերբնապէս (gerbnapēs)
- եզաբուն (ezabun)
- երկաբուն (erkabun)
- երրաբուն (errabun)
- ի բնմէ (i bnmē)
- ի բնոջէ (i bnoǰē)
- ինքնաբուն (inkʿnabun)
- համաբնաբար (hamabnabar)
- համաբնական (hamabnakan)
- համաբնակից (hamabnakicʿ)
- համաբնեայ (hamabneay)
- համաբնութիւն (hamabnutʿiwn)
- համաբուն (hamabun)
- համբուն (hambun)
- հայրաբուն (hayrabun)
- հնաբուն (hnabun)
- հոմաբուն (homabun)
- հովաբնութիւն (hovabnutʿiwn)
- հրաբուն (hrabun)
- հրաբունական (hrabunakan)
- մահաբնակից (mahabnakicʿ)
- մեծաբնաբար (mecabnabar)
- մեծաբնութիւն (mecabnutʿiwn)
- միաբնութիւն (miabnutʿiwn)
- միաբուն (miabun)
- մշտաբուն (mštabun)
- յոգնաբուն (yognabun)
- նախաբնաւորիմ (naxabnaworim)
- ներբուն (nerbun)
- ներսաբուն (nersabun)
- նիզակաբուն (nizakabun)
- նոյնաբնութիւն (noynabnutʿiwn)
- շուրջբնացուցանեմ (šurǰbnacʿucʿanem)
- ողորմաբուն (ołormabun)
- չբնաւոր (čʿbnawor)
- սիրաբուն (sirabun)
- վերաբունեալ (verabuneal)
- տաբուն (tabun)
- տարաբուն (tarabun)
- տարբուն (tarbun)
- տիգաբուն (tigabun)
- քաջաբնութիւն (kʿaǰabnutʿiwn)
- քաջաբուն (kʿaǰabun)
- քառաբնութիւն (kʿaṙabnutʿiwn)
- օտարաբուն (ōtarabun)
Related terms
- բնակ (bnak)
References
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, pages 123–124
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971), “բուն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), volume I, 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 483–484
- Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume I, Bern, München: Francke Verlag, page 174
- Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 871
Further reading
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “բուն”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 106ab
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “բուն”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Xačʿatryan, Lalik (2003), “բուն”, in Grabari bacʿatrakan baṙaran (Jewabanoren tararžekʿ baṙer) [Explanatory Dictionary of Old Armenian (Morphologically Polysemantic Words)] (in Armenian), Yerevan: Zangak-97, →ISBN, page 95
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.