वज्र
See also: वज़ीर
Sanskrit
Etymology
From Proto-Indo-Aryan *wáȷ́ras, from Proto-Indo-Iranian *wáȷ́ras, from Proto-Indo-European *weǵ- (“strong, lively”). Cognate with Avestan 𐬬𐬀𐬰𐬭𐬀 (vazra, “mace; main weapon of Mithra”), Persian گرز (gurz, “club, mace”). Compare also Old Armenian վարզ (varz, “mace”), an Iranian borrowing.
Noun
वज्र • (vájra) m
- (also n) "the hard or mighty one", a thunderbolt
- especially that of Indra, said to have been formed out of the bones of the rishi दधीच (dadhīca) or दधीचि (dadhīci), and shaped like a circular discus, or in later times regarded as having the form of two transverse bolts crossing each other thus x
- sometimes also applied to similar weapons used by various gods or superhuman beings, or to any mythical weapon destructive of spells or charms, also to मन्यु (manyu, “wrath”), RV. or [with अपाम् (apām)] to a jet of water AV. etc.
- also applied to a thunderbolt in general, or to the lightning evolved from the centrifugal energy of the circular thunderbolt of Indra when launched at a foe
- in Northern Buddhist countries, it is shaped like a dumb-bell and called Dorje (MWB. 201, 322 etc.; RV. etc.)
- a diamond (thought to be as hard as the thunderbolt or of the same substance with it), (ShaḍvBr., Mn., MBh. etc.)
- a kind of talc (L.)
- a kind of penance (feeding for a month on only barley prepared with cow's urine) (L.)
- sour gruel (W.)
- a form of military array (Mn., MBh., etc.) (compare वज्रव्यूह (vajra-vyūha))
- a kind of column or pillar (VarBṛS.)
- a particular form of the moon (ib.)
- a particular एकाह (ekāha) (Vait.)
- a kind of hard mortar or cement (कल्क (kalka)) (VarBṛS.) (compare वज्रलेप (vajra-lepa))
- name of the 15th of the 27 yogas or astronomical divisions of time (ib.)
- a particular soma ceremony (ShaḍvBr.)
- Euphorbia antiquorum and another species (L.)
- Astera (L.)
- name of a mountain (R.)
- name of an asura (Vīrac.)
- name of a son of अनिरुद्ध (aniruddha) (MBh., Hariv., Pur.)
- name of a son of विश्वामित्र (viśvāmitra) (MBh.)
- name of a son of Manu Sāvarṇa (Hariv.)
- (Jainism) of one of the 10 dala-pūrvins (L.)
- name of a rishi (VarBṛS.) (compare वात्स्य (vātsya))
- name of a minister of नरेन्द्रादित्य (narendrāditya) (Rājat.)
- name of a son of भूति (bhūti) (ib.)
- name of a heretical king (Buddh.)
Declension
Masculine a-stem declension of वज्र (vájra) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वज्रः vájraḥ |
वज्रौ vájrau |
वज्राः / वज्रासः¹ vájrāḥ / vájrāsaḥ¹ |
Vocative | वज्र vájra |
वज्रौ vájrau |
वज्राः / वज्रासः¹ vájrāḥ / vájrāsaḥ¹ |
Accusative | वज्रम् vájram |
वज्रौ vájrau |
वज्रान् vájrān |
Instrumental | वज्रेण vájreṇa |
वज्राभ्याम् vájrābhyām |
वज्रैः / वज्रेभिः¹ vájraiḥ / vájrebhiḥ¹ |
Dative | वज्राय vájrāya |
वज्राभ्याम् vájrābhyām |
वज्रेभ्यः vájrebhyaḥ |
Ablative | वज्रात् vájrāt |
वज्राभ्याम् vájrābhyām |
वज्रेभ्यः vájrebhyaḥ |
Genitive | वज्रस्य vájrasya |
वज्रयोः vájrayoḥ |
वज्राणाम् vájrāṇām |
Locative | वज्रे vájre |
वज्रयोः vájrayoḥ |
वज्रेषु vájreṣu |
Notes |
|
Noun
वज्र • (vájra) n
- denunciation in strong language (compared to thunder) (R., Sāh., Pratāp.) (compare वाक्यवज्र (vākya-vajra) and वाग्वज्र (vāg-vajra))
- a kind of hard iron or steel (L.)
- a particular posture in sitting (Cat.) (compare वज्रासन (vajrā*sana))
- name of a particular configurations of the planets and stars (in which favourable planets are situated in the 1st and 7th houses and unfavourable in the 4th and 10th) (VarBṛS.)
- myrobalan (L.)
- the blossom of the sesamum or of any plant called vajra (L.)
- Chrysopogon zizanioides, formerly Andropogon muricatus (L.)
- = बालक (bālaka), a child, pupil (L.)
Declension
Neuter a-stem declension of वज्र (vájra) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वज्रम् vájram |
वज्रे vájre |
वज्राणि / वज्रा¹ vájrāṇi / vájrā¹ |
Vocative | वज्र vájra |
वज्रे vájre |
वज्राणि / वज्रा¹ vájrāṇi / vájrā¹ |
Accusative | वज्रम् vájram |
वज्रे vájre |
वज्राणि / वज्रा¹ vájrāṇi / vájrā¹ |
Instrumental | वज्रेण vájreṇa |
वज्राभ्याम् vájrābhyām |
वज्रैः / वज्रेभिः¹ vájraiḥ / vájrebhiḥ¹ |
Dative | वज्राय vájrāya |
वज्राभ्याम् vájrābhyām |
वज्रेभ्यः vájrebhyaḥ |
Ablative | वज्रात् vájrāt |
वज्राभ्याम् vájrābhyām |
वज्रेभ्यः vájrebhyaḥ |
Genitive | वज्रस्य vájrasya |
वज्रयोः vájrayoḥ |
वज्राणाम् vájrāṇām |
Locative | वज्रे vájre |
वज्रयोः vájrayoḥ |
वज्रेषु vájreṣu |
Notes |
|
Adjective
वज्र • (vájra)
- adamantine, hard, impenetrable (W.)
- shaped like a kind of cross (compare above ), forked, zigzag (ib.)
Declension
Masculine a-stem declension of वज्र | |||
---|---|---|---|
Nom. sg. | वज्रः (vajraḥ) | ||
Gen. sg. | वज्रस्य (vajrasya) | ||
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वज्रः (vajraḥ) | वज्रौ (vajrau) | वज्राः (vajrāḥ) |
Vocative | वज्र (vajra) | वज्रौ (vajrau) | वज्राः (vajrāḥ) |
Accusative | वज्रम् (vajram) | वज्रौ (vajrau) | वज्रान् (vajrān) |
Instrumental | वज्रेण (vajreṇa) | वज्राभ्याम् (vajrābhyām) | वज्रैः (vajraiḥ) |
Dative | वज्राय (vajrāya) | वज्राभ्याम् (vajrābhyām) | वज्रेभ्यः (vajrebhyaḥ) |
Ablative | वज्रात् (vajrāt) | वज्राभ्याम् (vajrābhyām) | वज्रेभ्यः (vajrebhyaḥ) |
Genitive | वज्रस्य (vajrasya) | वज्रयोः (vajrayoḥ) | वज्राणाम् (vajrāṇām) |
Locative | वज्रे (vajre) | वज्रयोः (vajrayoḥ) | वज्रेषु (vajreṣu) |
Feminine ā-stem declension of वज्र | |||
---|---|---|---|
Nom. sg. | वज्रा (vajrā) | ||
Gen. sg. | वज्रायाः (vajrāyāḥ) | ||
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वज्रा (vajrā) | वज्रे (vajre) | वज्राः (vajrāḥ) |
Vocative | वज्रे (vajre) | वज्रे (vajre) | वज्राः (vajrāḥ) |
Accusative | वज्राम् (vajrām) | वज्रे (vajre) | वज्राः (vajrāḥ) |
Instrumental | वज्रया (vajrayā) | वज्राभ्याम् (vajrābhyām) | वज्राभिः (vajrābhiḥ) |
Dative | वज्रायै (vajrāyai) | वज्राभ्याम् (vajrābhyām) | वज्राभ्यः (vajrābhyaḥ) |
Ablative | वज्रायाः (vajrāyāḥ) | वज्राभ्याम् (vajrābhyām) | वज्राभ्यः (vajrābhyaḥ) |
Genitive | वज्रायाः (vajrāyāḥ) | वज्रयोः (vajrayoḥ) | वज्राणाम् (vajrāṇām) |
Locative | वज्रायाम् (vajrāyām) | वज्रयोः (vajrayoḥ) | वज्रासु (vajrāsu) |
Neuter a-stem declension of वज्र | |||
---|---|---|---|
Nom. sg. | वज्रम् (vajram) | ||
Gen. sg. | वज्रस्य (vajrasya) | ||
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | वज्रम् (vajram) | वज्रे (vajre) | वज्राणि (vajrāṇi) |
Vocative | वज्र (vajra) | वज्रे (vajre) | वज्राणि (vajrāṇi) |
Accusative | वज्रम् (vajram) | वज्रे (vajre) | वज्राणि (vajrāṇi) |
Instrumental | वज्रेण (vajreṇa) | वज्राभ्याम् (vajrābhyām) | वज्रैः (vajraiḥ) |
Dative | वज्राय (vajrāya) | वज्राभ्याम् (vajrābhyām) | वज्रेभ्यः (vajrebhyaḥ) |
Ablative | वज्रात् (vajrāt) | वज्राभ्याम् (vajrābhyām) | वज्रेभ्यः (vajrebhyaḥ) |
Genitive | वज्रस्य (vajrasya) | वज्रयोः (vajrayoḥ) | वज्राणाम् (vajrāṇām) |
Locative | वज्रे (vajre) | वज्रयोः (vajrayoḥ) | वज्रेषु (vajreṣu) |
References
- Monier Williams (1899), “वज्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 0913.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.