चन्द्र
Hindi
Pronunciation
- IPA(key): /t͡ʃənd̪ɾ/
Konkani
Declension
Declension of चन्द्र | ||
---|---|---|
singular | plural | |
ergative | चन्द्रान (candrān) | चन्द्रान्नि (candrānni) |
nominative | चन्द्र (candr) | चन्द्रा (candrā) |
vocative | चन्द्रा (candrā) | चन्द्रान्नो (candrānno) |
accusative/dative | चन्द्राक (candrāk) | चन्द्रांक (candrānk) |
superessive | चन्द्रार/चन्द्राचेर (candrār/candrācer) | चन्द्रान्चेर (candrāncer) |
instrumental | चन्द्रानि (candrāni) | चन्द्रान्नि (candrānni) |
ablative | चन्द्रात्ल्यान (candrātlyān) | चन्द्रान्त्ल्यान (candrāntlyān) |
Genitive declension of चन्द्र | ||||
---|---|---|---|---|
masculine object | feminine object | |||
singular | plural | singular | plural | |
singular subject | चन्द्राचो (candrātso) | चन्द्राचे (candrāce) | चन्द्राचि (candrāci) | चन्द्राचि (candrāci) |
plural subject | चन्द्रान्चो (candrāntso) | चन्द्रान्चे (candrānce) | चन्द्रान्चि (candrānci) | चन्द्रान्चि (candrānci) |
Sanskrit
Etymology
From Proto-Indo-Aryan *(s)ćandrás, from Proto-Indo-Iranian *(s)čandrás, from Proto-Indo-European *(s)kand-, whence also श्चन्द्र (ścandrá, “shining, radiant”). Cognate with Ancient Greek κάνδαρος (kándaros, “charcoal”), Latin candeō, Old Armenian խանդ (xand).
Adjective
चन्द्र • (candrá)
- glittering, shining (as gold), having the brilliancy or hue of light (said of gods, of water and of soma)
- RV 10.121.9c
- मा नो हिंसीज्जनिता यः पर्थिव्या यो वा दिवंसत्यधर्मा जजान |
- यश्चापश्चन्द्रा बर्हतीर्जजानकस्मै देवाय हविषा विधेम ||
- mā no hiṃsījjanitā yaḥ pṛthivyā yo vā divaṃsatyadharmā jajāna |
- yaścāpaścandrā bṛhatīrjajānakasmai devāya haviṣā vidhema ||
- Ne'er may he harm us who is earth's Begetter, nor he whose laws are sure, the heavens' Creator,
- He who brought forth the great and lucid waters. What God shall we adore with our oblation?
- RV 10.121.9c
Declension
Masculine a-stem declension of चन्द्र (candrá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | चन्द्रः candráḥ |
चन्द्रौ candraú |
चन्द्राः / चन्द्रासः¹ candrā́ḥ / candrā́saḥ¹ |
Vocative | चन्द्र cándra |
चन्द्रौ cándrau |
चन्द्राः / चन्द्रासः¹ cándrāḥ / cándrāsaḥ¹ |
Accusative | चन्द्रम् candrám |
चन्द्रौ candraú |
चन्द्रान् candrā́n |
Instrumental | चन्द्रेण candréṇa |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रैः / चन्द्रेभिः¹ candraíḥ / candrébhiḥ¹ |
Dative | चन्द्राय candrā́ya |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
Ablative | चन्द्रात् candrā́t |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
Genitive | चन्द्रस्य candrásya |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
Locative | चन्द्रे candré |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्रेषु candréṣu |
Notes |
|
Feminine ā-stem declension of चन्द्रा (candrā́) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | चन्द्रा candrā́ |
चन्द्रे candré |
चन्द्राः candrā́ḥ |
Vocative | चन्द्रे cándre |
चन्द्रे cándre |
चन्द्राः cándrāḥ |
Accusative | चन्द्राम् candrā́m |
चन्द्रे candré |
चन्द्राः candrā́ḥ |
Instrumental | चन्द्रया / चन्द्रा¹ candráyā / candrā́¹ |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्राभिः candrā́bhiḥ |
Dative | चन्द्रायै candrā́yai |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्राभ्यः candrā́bhyaḥ |
Ablative | चन्द्रायाः candrā́yāḥ |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्राभ्यः candrā́bhyaḥ |
Genitive | चन्द्रायाः candrā́yāḥ |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
Locative | चन्द्रायाम् candrā́yām |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्रासु candrā́su |
Notes |
|
Neuter a-stem declension of चन्द्र (candrá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | चन्द्रम् candrám |
चन्द्रे candré |
चन्द्राणि / चन्द्रा¹ candrā́ṇi / candrā́¹ |
Vocative | चन्द्र cándra |
चन्द्रे cándre |
चन्द्राणि / चन्द्रा¹ cándrāṇi / cándrā¹ |
Accusative | चन्द्रम् candrám |
चन्द्रे candré |
चन्द्राणि / चन्द्रा¹ candrā́ṇi / candrā́¹ |
Instrumental | चन्द्रेण candréṇa |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रैः / चन्द्रेभिः¹ candraíḥ / candrébhiḥ¹ |
Dative | चन्द्राय candrā́ya |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
Ablative | चन्द्रात् candrā́t |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
Genitive | चन्द्रस्य candrásya |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
Locative | चन्द्रे candré |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्रेषु candréṣu |
Notes |
|
Noun
चन्द्र • (candrá) m
- the moon (also personified as a deity)
- RV 1.24.10d
- अमी य रक्षा निहितास उच्चा नक्तं दद्र्श्रे कुह चिद दिवेयुः |
- अदब्धानि वरुणस्य वरतानि विचाकशच्चन्द्रमा नक्तमेति ||
- amī ya ṛkṣā nihitāsa uccā naktaṃ dadṛśre kuha cid diveyuḥ |
- adabdhāni varuṇasya vratāni vicākaśaccandramā naktameti ||
- Whither by day depart the constellations that shine at night, set high in heaven above us?
- Varuna's holy laws remain unweakened, and through the night the Moon moves on in splendor.
- RV 1.24.10d
- (at the end of a compound) "the moon of" i.e. the most excellent among
- पार्थिवचन्द्र (pārthiva-candra) or नरेन्द्रचन्द्र (narendra-candra) — a most excellent king
- the number "one"
- a lovely or agreeable phenomenon of any kind
- a spot similar to the moon
- the eye in a peacock's tail
- the mark of the visarga
- a kind of reddish pearl
- camphor
- water
- the काम्पिल्ल (kāmpilla) plant
- (prosody) a metre of 4×19 syllables
- name of a daitya (= चन्द्रवर्मन् (candra-varman), king of the kāmbojas)
- name of a son of Kṛṣṇa
- name of a son of विश्वगन्धि (viśva-gandhi) and father of युवनाश्व (yuvanāśva)
- name of a grammarian (= चन्द्रगोमिन् (candra-gomin))
- name of a king
- name of one of the ancestors of the गौड (gauḍa) Brahmins
- name of several other men
- name one of the 18 minor dvīpas
- = चन्द्रपर्वत (candra-parvata)
Declension
Masculine a-stem declension of चन्द्र (candrá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | चन्द्रः candráḥ |
चन्द्रौ candraú |
चन्द्राः / चन्द्रासः¹ candrā́ḥ / candrā́saḥ¹ |
Vocative | चन्द्र cándra |
चन्द्रौ cándrau |
चन्द्राः / चन्द्रासः¹ cándrāḥ / cándrāsaḥ¹ |
Accusative | चन्द्रम् candrám |
चन्द्रौ candraú |
चन्द्रान् candrā́n |
Instrumental | चन्द्रेण candréṇa |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रैः / चन्द्रेभिः¹ candraíḥ / candrébhiḥ¹ |
Dative | चन्द्राय candrā́ya |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
Ablative | चन्द्रात् candrā́t |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
Genitive | चन्द्रस्य candrásya |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
Locative | चन्द्रे candré |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्रेषु candréṣu |
Notes |
|
Antonyms
- सूर्य (sū́rya, “sun”)
Descendants
- Assamese: চান্দ (sand), Assamese: চন্দ্ৰ (sondro) (borrowed)
- Bengali: চন্দা (canda)
- Burmese: စန္ဒြာ (candra)
- Dhivehi: ހަނދު (handu)
- Gujarati: ચાંદ (cānda), ચંદ્ર (candra)
- Hindi: चन्द्र (candra), चाँद (cā̃d)
- Indonesian candra, cendera
- Kannada: ಚಂದ್ರ (candra)
- Kashmiri: चन्द् (tsạndar)
- Konkani: चंद्रु (candru)
- Malay: cendera
- Marathi: चंद्र (canda)
- Nepali: चाँद् (cand)
- Oriya: ଚନ୍ଦ (canda)
- Pali: canda
- Punjabi: ਚੰਦ (chand)
- Romani: čond
- Sindhi: چَنڊُ (candu)
- Telugu: చంద్రుడు (candruḍu)
- Urdu: چندر (candra)
Noun
चन्द्र • (candrá) n
- gold
- RV 2.2.4c
- तमुक्षमाणं रजसि सव आ दमे चन्द्रमिव सुरुचं हवार आ दधुः |
- पर्श्न्याः पतरं चितयन्तमक्षभिः पाथो न पायुं जनसी उभे अनु ||
- tamukṣamāṇaṃ rajasi sva ā dame candramiva surucaṃ hvāra ā dadhuḥ |
- pṛśnyāḥ pataraṃ citayantamakṣabhiḥ pātho na pāyuṃ janasī ubhe anu ||
- Him have they set in his own dwelling, in the vault, like the gold waxing, fulgent, in the realm of air.
- Bird of the firmament, observant with his eyes, guard of the place as'twere, looking to Gods and men.
- RV 2.2.4c
- a kind of sour rice-gruel
- name of a sāman
- cardamoms
- Cocculus cordifolius (गुडूची (guḍūcī))
- = चन्द्रास्पदा (candrā-spadā)
- name of a river
Declension
Neuter a-stem declension of चन्द्र (candrá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | चन्द्रम् candrám |
चन्द्रे candré |
चन्द्राणि / चन्द्रा¹ candrā́ṇi / candrā́¹ |
Vocative | चन्द्र cándra |
चन्द्रे cándre |
चन्द्राणि / चन्द्रा¹ cándrāṇi / cándrā¹ |
Accusative | चन्द्रम् candrám |
चन्द्रे candré |
चन्द्राणि / चन्द्रा¹ candrā́ṇi / candrā́¹ |
Instrumental | चन्द्रेण candréṇa |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रैः / चन्द्रेभिः¹ candraíḥ / candrébhiḥ¹ |
Dative | चन्द्राय candrā́ya |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
Ablative | चन्द्रात् candrā́t |
चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām |
चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
Genitive | चन्द्रस्य candrásya |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
Locative | चन्द्रे candré |
चन्द्रयोः candráyoḥ |
चन्द्रेषु candréṣu |
Notes |
|
References
- Monier Williams (1899), “चन्द्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 386.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.