Um afnotaleyfin

Það sem afnotaleyfi okkar gera

Creative Commons afnotaleyfin koma á jafvægi innan „öll réttindi áskilin“ rammans sem höfundalög skapa. Tólin okkar gera öllum, allt frá einstaklingum til stórfyrirtækja og stofnanna, kleyft að nota stöðluð og almenn afnotleyfi á hugverk sín. Saman mynda tólin okkar og notendur þeirra sístækkandi stafrænan almenning, grunn efnis sem hægt er að afrita, dreifa, breyta, endurblanda og byggja ofan á, allt innan ramma höfundaréttar.

Hönnun afnotaleyfanna og hugsunin að baki þeim

Öll Creative Commons afnotaleyfin hafa nokkur mikilvæg sameiginleg einkenni. Hvert afnotaleyfi gerir höfundum hugverka — við köllum þá leyfisveitendur þegar þeir nota afnotaleyfin okkar — kleyft að viðhalda höfundarétti sínum en jafnframt að gefa öðrum almennt leyfi til þess að afrita verkið og dreifa því og notfæra sér það á ýmsan hátt, að minnsta kosti á meðan það er ekki í ágóðaskyni. Öll Creative Commons afnotaleyfi tryggja jafnframt að leyfisveitenda sé getið sem höfunda. Öll Creative Commons afnotalyefi virka jafnframt á heimsvísu og endast jafn lengi og höfundarétturinn (þar sem þau byggja á höfundarétti). Þessi sameiginlegu einkenni eru grunnlínan sem leyfisveitendur geta svo bætt við skilmálum um að leyfa víðtækari notkun á verkinu.

Leyfisveitandi þarf aðeins að svara nokkrum einföldum spurningum til þess að velja afnotaleyfi við sitt hæfi. Í fyrsta lagi hvort að leyfa skuli afnot af verkinu í ágóðaskyni eða ekki og í öðru lagi hvort að leyfa eigi afleidd verk eða ekki. Ef valið er að leyfa afleidd verk þarf leyfisveitandinn jafnfram að velja hvort að hann vilji að notendur verksins — við köllum þá leyfishafa — þurfi að láta sömu skilmála um afnot gilda um afleidd verk. Þetta er hugmyndin um „DeilaEins“ sem ætti að tryggja það að með tíð og tíma stækki „stafræni almenningurinn“ eins og við köllum þann flokk efnis sem í boði er samkvæmt frjálsum afnotaleyfum. DeilaEins er innblásið af GNU General Public License sem notað er mikið af frjálsum og opnum hugbúnaði.

Afnotaleyfin okkar hafa ekki áhrif á önnur frelsi sem notendur notendur hugverka hafa nú þegar vegna ákvæða höfundalaga um takmarkanir á gildi höfundaréttar. Creative Commons afnotaleyfi kerfjast þess af leyfishöfum að þeir biðji leyfisveitanda um leyfi áður en þeir nota verk á hátt sem höfundalög áskilja höfundi einum einkarétt á að gera og afnotaleyfið leyfir ekki með berum orðum. Leyfishafar verða alltaf að vísa til höfundar eða höfunda, halda höfundaréttarfyrirvörum óbreyttum á öllum útgáfum verksins og tengja í afnotaleyfið frá útgáfum verksins. Leyfishafi má jafnframt ekki nota tæknilegar takmarkanir til þess að skerða aðgengi annarra að verkinu.

Prófaðu einfalda afnotaleyfisveljarann.

Þrjú lög afnotaleyfanna

Tölvulesanlegt

Mannalesanlegt

Lagamál

Opinberu höfundaréttarleyfin okkar notast við einstaka og „þriggja-laga“ nálgun. Hvert leyfi verður til sem hefðbundið lagatól og notast við orðfæri og uppsetningu sem lögfræðingar þekkja og elska. Við köllum þetta lagamál og það myndar fyrsta lagið í leyfunum.

En þar sem fæstir listamenn, kennarar eða vísindamenn eru lögfræðingar þá gerum við leyfin einnig aðgengileg á formi sem venjulegt fólk getur lesið. Við köllum það Commons-skjal og lítum á það sem handhæga leið fyrir bæði leyfisveitendur og leyfisnotendur til þess að kynna sér helstu skilmála og skilyrði afnotaleyfisins í stuttu máli. Hugsa má sér að Commons-skjal sé eins og notendavænt viðmót á lagamálinu sem myndar grunninn þrátt fyrir Commons-skjalið sem slíkt sé ekki afnotaleyfi og innihald þess sé ekki hluti lagamálsins.

Síðasta lagið í útfærslu afnotaleyfanna felur í sér viðurkenningu á því að hugbúnaður, allt frá leitarvélum til skrifstofuhugbúnaðar og tónlistarvinnslu, spilar stórt hlutverk í sköpun, afritun, uppgötvun og dreifingu hugverka. Til þess að gera vefnum það auðvelt fyrir að vita þegar verk er í boði samkvæmt Creative Commons afnotaleyfi þá sjáum við fyrir tölvulesanlegri útgáfu leyfisins sem tekur saman helstu atriði þess í form sem hugbúnaðarkerfi, leitarvélar og önnur áþekk tækni getur skilið og nýtt sér. Við þróuðum staðlaða aðferð til þess að lýsa afnotaleyfum sem við köllum CC Rights Expression Language (CC REL) til þess að ná þessu takmarki.

Leit eftir opnu efni er mikilvægur eiginleiki sem opnað er fyrir með okkar nálgun. Þú getur notað Google til þess að leita eftir Creative Commons efni eða fundið myndefni á Flickr, tónlist á Jamendo, og almennt margmiðlunarefni á spinxpress. Wikimedia Commons, margmiðlunarbanki Wikipediu, er einnig lykilnotandi afnotaleyfa okkar.

Í heild mynda þessi þrjú lög afnotaleyfanna samfellu réttinda sem eru ekki aðeins lagahugtök heldur eitthvað sem höfundar hugverka geta auðveldlega skilið, notendur verkanna geta skilið og jafnvel vefurinn sjálfur getur skilið.

Afnotaleyfin

Vísun til höfundar
CC BY

Þetta leyfir gerir öðrum kleyft að dreifa, endurblanda, breyta og byggja ofan á verk þitt, jafnvel í ágóðaskyni, svo lengi sem vísað er til þín sem upphaflegs höfundar. Þetta er rúmasta afnotaleyfið sem við bjóðum og það sem mælt er með til þess að ná fram mestri dreifingu og notkun á efninu.

Skoða Commons-skjalið | Sýna lagamál

Tilvísun-DeilaEins
CC BY-SA

Þetta leyfir gerir öðrum kleyft að dreifa, endurblanda, breyta og byggja ofan á verk þitt, jafnvel í ágóðaskyni, svo lengi sem vísað er til þín sem upphaflegs höfundar og afleidd verk eru gefin út samkvæmt sömu skilmálum. Þetta afnotaleyfi er gjarnan borið saman við „copyleft-leyfi“ sem tíðkast í heimi frjáls og opins hugbúnaðar. Öll ný verk sem afleidd eru af upphaflegu verki þínu eru þá gefin út með sama afnotaleyfi þannig að þau má einnig nota í ágóðaskyni. Þetta er afnotaleyfið sem Wikipedia notar og mælt er með því fyrir efni sem gæti haft gott af því að nota efni frá Wikipediu eða öðrum verkefnum sem svipuð afnotaleyfi gilda um.

Skoða Commons-skjalið | Sýna lagamál

Tilvísun-EnginAfleidd
CC BY-ND

Þetta afnotaleyfi heimilar dreifingu hvort sem hún er í ágóðaskyni eða ekki svo lengi sem vísað er til þín sem höfundar og því er dreift áfram óbreyttu.

Skoða Commons-skjalið | Sýna lagamál

Tilvísun-EkkiÁgóðaskyni
CC BY-NC

Þetta leyfir gerir öðrum kleyft að dreifa, endurblanda, breyta og byggja ofan á verk þitt, svo lengi sem vísað er til þín sem upphaflegs höfundar og afleidd verk eru ekki notuð í ágóðaskyni. Höfundar afleiddra verka þurfa ekki að láta sömu skilmála gilda um þau.

Skoða Commons-skjalið | Sýna lagamál

Tilvísun-EkkiÁgóðaskyni-DeilaEins
CC BY-NC-SA

Þetta leyfir gerir öðrum kleyft að dreifa, endurblanda, breyta og byggja ofan á verk þitt svo lengi sem vísað er til þín sem upphaflegs höfundar, afleidd verk eru ekki notuð í ágóðaskyni og þau gefin út samkvæmt sömu skilmálum.

Skoða Commons-skjalið | Sýna lagamál

Tilvísun-EkkiÁgóðaskyni-EnginAfleidd
CC BY-NC-ND

Þetta er þrengsta afnotaleyfið af þeim sex meginleyfum sem við bjóðum og í því felst að öðrum er heimilt að afrita verk þín og dreifa þeim áfram óbreyttum svo lengi sem vísað er til þín sem höfundar og þau eru ekki notuð í ágóðaskyni.

Skoða Commons-skjalið | Sýna lagamál

Við bjóðum einnig upp á tól sem eiga við verk sem engin réttindi eru áskilin um, þ.e.a.s. þau eru í almenningi. CC0 tólið gerir leyfisveitendum kleyft að afsala sér öllum réttindum og færa eigið verk í almenning og almenningsmarkið gerir öllum vefnotendum kleyft að merkja verk sem þegar er í almenningi sem slíkt.